متافیزیک

شناسنامه 33

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2022.27046

چکیده

بیشتر

تبیین انتقادی نهاد موزه با ابتنای بر نگرۀ هتروتوپیای میشل فوکو

ندا کیانی اجگردی؛ نادر شایگان فر

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401، صفحه 1-19

https://doi.org/10.22108/mph.2022.129358.1311

چکیده

موزه در قالب یک نهاد فرهنگی و آموزشی، بیش از آنکه فضای انبار، چیدن و نمایاندن این و آن شیء باشد، همواره مبیّن نوعی رابطۀ عمیق و نسبت گفتمانی با قدرت بوده است. در این‌ بین، انعکاس برخی از مضامین قدرت در ... بیشتر

تبیین سوژۀ سیاسی در اندیشۀ ژیل دلوز به‌منزلۀ سوژۀ ستیزه‌جو

داود معظمی گودرزی؛ احمدعلی حیدری

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401، صفحه 21-36

https://doi.org/10.22108/mph.2022.127360.1286

چکیده

نیچه شرط تحقق فرااِنسان را مرگ انسان می‌داند و از آن با تعابیری نظیر ویرانگری کنشگرانۀ خود یا انسانی که می‌خواهد خود را نابود و ویران کند صحبت می‌کند. مرگ انسان به‌منزلۀ شرط آفرینش فرااِنسان مدنظر ... بیشتر نیچه شرط تحقق فرااِنسان را مرگ انسان می‌داند و از آن با تعابیری نظیر ویرانگری کنشگرانۀ خود یا انسانی که می‌خواهد خود را نابود و ویران کند صحبت می‌کند. مرگ انسان به‌منزلۀ شرط آفرینش فرااِنسان مدنظر است. مسئلۀ این مقاله ارائۀ این مسئلۀ نیچه‌ای با بیانی سیاسی است؛ با هدف تبیین سوژۀ سیاسی در اندیشۀ ژیل دلوز. محوریت بحث نیز با کتاب نیچه و فلسفه است. در ابتدا از مفهوم مرگ انسان یا به‌تعبیر دیگر، از مفهوم ویرانگریِ کنشگرانۀ خود، قرائتی سیاسی ارائه خواهد شد؛ درنتیجۀ این قرائت، بُعد سلبی سوژۀ سیاسی قابل‌درک می‌شود. در ادامه، برای درک بُعد ایجابی به مفهوم نیچه‌ایِ ساعت نیمروز یا استحاله رجوع خواهد شد و در اینجا نه‌تنها بُعد ایجابی که رابطۀ این بُعد با بُعد سلبی نیز آشکار می‌شود. یعنی سوژۀ موردنظر در تمامیتش تبیین می‌شود. در این مسیر، به آری‌گویی به‌عنوان بنیان این اندیشه می‌رسیم؛ اما آری‌گوییِ مسلّح به نه‌گویی. این ویژگیِ کلیدی سوژۀ سیاسی موردنظر است؛ سوژۀ آری‌گویی که نه‌گویی می‌داند، یعنی سوژۀ ستیزه‌جو. پس از تبیینِ تکوین این سوژه به‌منظور برجسته‌کردن ویژگی منحصربه‌فرد و درخورِتوجهش دربرابر دو سنخ سوژه قرار داده خواهد شد. از سویی، دربرابر سوژۀ انقلابی مرسوم قرار می‌گیرد که سوژۀ نه‌گویی است که آری‌گویی نمی‌داند. از دیگر سو، دربرابر سوژۀ محافظه‌کار قرار می‌گیرد؛ سوژۀ آری‌گویی که نه‌گویی نمی‌داند.

بررسی تطبیقی زبان دینی در افلوطین و اریوگنا

حسن عباسی حسین آبادی؛ ناصر محمدی

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401، صفحه 37-52

https://doi.org/10.22108/mph.2022.130236.1333

چکیده

فیلسوفان بنابر مبانی فلسفی خود و مفهومی که از خدا داشتند، راه‌های مختلفی برای سخن‌گفتن از خدا مطرح کردند. برخی از آن راه‌ها ایجابی، سلبی، تفضیلی و گاهی نیز تلفیق سلب و ایجاب است. افلوطین که روش او به ... بیشتر فیلسوفان بنابر مبانی فلسفی خود و مفهومی که از خدا داشتند، راه‌های مختلفی برای سخن‌گفتن از خدا مطرح کردند. برخی از آن راه‌ها ایجابی، سلبی، تفضیلی و گاهی نیز تلفیق سلب و ایجاب است. افلوطین که روش او به الهیات سلبی مشهور است، آنالوژی را نیز در بیان منظور خود استفاده می‌کند. جان اسکات اریوگنا با تأثیرپذیری از پیشینیان خود، راهی التقاطی از رهیافت سلبی با رویکردی دیالکتیکی برگزید و مسئلۀ پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی روش برگزیدۀ افلوطین و اریوگنا باتوجه‌به مبانی آنها است. با این پرسش‌ها که: آیا روش این دو می‌تواند بر هم همپوشانی یابد و به یک روش تقلیل یابد یا اینکه دو روش مختلف هستند و به نتایج متفاوت می‌رسند؟روش مدنظر افلوطین سلبی‌ـ‌تفضیلی است؛ اما برای بیان مقصود خود استعاراتی به کار می‌برد. روش اریوگنا نیز رهیافت تفضیلی است که از هماهنگی سلبی‌ـ‌ایجابی به دست آمده است. افلوطین و اریوگنا در مواردی، در تلقی متعالی و تفضیلی که از الهیات سلبی دارند، با همدیگر همپوشانی دارند و در به‌کارگیری استعارات و آنالوژی روشی مختص‌به‌خود پیش می‌گیرند. روش ایجابی در افلوطین حامل معنایی سلبی است و آنالوژی افلوطینی شناختی از «احد» به انسان می‌دهد؛ اما نزد اریوگنا روش ایجابی معنای استعاری می‌یابد و حجابی برای خدا است.

کانت و مسئلۀ «امکان/صدفه» در ساحت خرد نظری

صالح توسلی؛ میثم سفیدخوش

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401، صفحه 53-70

https://doi.org/10.22108/mph.2022.127983.1281

چکیده

برای نظام‌های متافیزیکی هر نوع امر تصادفی تهدیدی به شمار می‌آید که می‌تواند کلیت و ضرورت نظام را تهدید کند و ازهمین‌رو، فیلسوفان ناچارند دربارۀ آن موضع گیرند. این مواضع غالباً ذیل بررسی نسبتِ «امکان/صدفه» ... بیشتر برای نظام‌های متافیزیکی هر نوع امر تصادفی تهدیدی به شمار می‌آید که می‌تواند کلیت و ضرورت نظام را تهدید کند و ازهمین‌رو، فیلسوفان ناچارند دربارۀ آن موضع گیرند. این مواضع غالباً ذیل بررسی نسبتِ «امکان/صدفه» و «ضرورت» بیان می‌شود. در فلسفۀ کانت، اصطلاح die Zufälligkeit بارِ این مفهوم را به دوش می‌کشد. بررسی کاربردها و دلالت‌های این مفهوم در ساحت موردبحث حاضر، یعنی ساحت نظری، می‌تواند به تبیین موضع کانت دربارۀ مسئلۀ دشوارِ تهدید آن برای نظام دانش یاری رساند. اجمالاً بررسی حاضر نشان خواهد داد که کانت در مواضع مختلفی و با دلالت‌های متفاوت، ولی مرتبطی از این مفهوم استفاده کرده است: گاهی ذیل مقولات جهت، جایی ذیل مقولات نسبت، گاهی در ارتباط با امر آروینی و مشروط و گاهی در تحلیل امری که به آینده تعلق دارد. پژوهش حاضر پس از بررسی جامع، آنها را ذیل دو معنای اصلیِ «امکان خاص» و «صدفه‌مندی» چکیده می‌کند. این مقاله ضمن جست‌وجوی معانی و دلالت‌های مفهومِ die Zufälligkeit در سنجش خرد ناب، به بررسی نحوۀ مواجهۀ کانت با جایگاهِ امر تصادفی در نظام ضروریِ دانش می‌پردازد. نتیجه‌ اجمالاً این است که کانت تنش را حل نمی‌کند؛ زیرا از ‌سویی، وی این مفهوم را به‌نفع طرفِ ضرورت نادیده می‌گیرد و مدعی می‌شود که نظام به‌مثابۀ گونه‌ای دانشِ ناب مستلزم آن است که این مفهوم را در نظام استعلایی‌اش راه ندهد و از سوی دیگر، وی شأنی برای آن مفهوم در نظر می‌گیرد تا بتواند چگونگی پیش‌رَوی خرد در سلسلۀ قیاس‌های دیالکتیکی را توضیح دهد. به‌این‌ترتیب، کانت تنش تعیین‌کننده‌ میان امر تصادفی و امر ضروری را تنها منحل کرده است و نه حل. سرانجام، این نوشتار بر آن است که نحوۀ مواجهۀ انحلالی کانت با نسبت امکان/صدفه و ضرورت ریشه در این دارد که وی معنای دیالکتیک را به دیالکتیکِ منطقی‌ـ‌استعلایی تقلیل داده است و فرارَوی از آن مستلزم الگوهای دیگری خارج از امکانات فلسفۀ کانت، یعنی احتمالاً فلسفۀ هگل است.

پدیدارشناسی زیبایی‌شناختی تن‌محور مرلوپونتی

ندا محجل؛ محمد اصغری

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401، صفحه 71-87

https://doi.org/10.22108/mph.2022.131136.1352

چکیده

این مقاله سعی می‌کند هنر و زیبایی‌شناسی مرلوپونتی را با تمرکز بر پدیدارشناسی وی تبیین کند که مبتنی بر ادراک حسی بدنی است و نشان دهد که تحلیل‌های پدیدارشناسانۀ مرلوپونتی از بدن در نوشته‌های آغازین ... بیشتر

تفسیر هایدگر از رأی کانت درباب «وجود» به‌عنوان «وضع»

محمد غریب زاده؛ محمدجواد صافیان

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401، صفحه 89-108

https://doi.org/10.22108/mph.2022.130446.1337

چکیده

در این مقاله، سیر پدیدارشناختیِ هایدگر دربارۀ رأی کانت درباب «وجود» مورد مداقه قرار می‌گیرد. هایدگر معتقد است Realität و Dasein در کانت، ریشه در تمایز مشهور ماهیت و وجود (reality and existence) در سنّت فلسفی دارد؛ ... بیشتر در این مقاله، سیر پدیدارشناختیِ هایدگر دربارۀ رأی کانت درباب «وجود» مورد مداقه قرار می‌گیرد. هایدگر معتقد است Realität و Dasein در کانت، ریشه در تمایز مشهور ماهیت و وجود (reality and existence) در سنّت فلسفی دارد؛ اما کانت براساس مبنای فلسفی خود و برخلاف خاستگاهشان درنهایت این دو را به‌عنوان مقولات قوۀ شناخت بازتعریف می‌کند؛ بنابراین، در پژوهش حاضر، فروکاست «وجود» به مقوله در کانت به‌تفسیر هایدگر دنبال خواهد شد. وجود از مقولات جهت (modality) است. ضمن بررسی این دسته از مقولات در ادامه اهمیت perception به‌عنوان سازونهاد دریافتِ کثرات شهودِ مکانی و زمانی (مادۀ معرفت) روشن می‌شود. بدین‌ترتیب، در نظرگاه کانت، منِ ادراک نفسانی به‌همراه مقولاتش تألیف‌بخش این کثرات شهود است که حاصل آن وضع (position) شیء خواهد بود. برای کانت مقولات محمولات هستی‌‌شناسانه‌ای هستند که در نسبت با مُتعلَق قرار می‌گیرند و با وحدت‌بخشی به داده‌های اولیه موجب پدیدارشدن هستندگان می‌شوند. درنهایت، این نتیجه حاصل می‌شود که وجود برای کانت ابژ‌گی یا برابرایستایی است. به‌عبارت‌دیگر، هر آن چیزی که اکنون پیش روی ما است، به‌عنوان حاصل وحدت کثرات، یعنی به‌عنوان نتیجۀ تألیف سوژه ثابت می‌شود و موجب می‌شود که شیء یا به‌معنای عام آن یعنی ابژه در مقابل ما بایستد و این همان معنای وضع ابژه توسط سوژه است.

مکمّلیت بور و رهیافت‌های فلسفی در شکل‌گیری آن

سید هدایت سجادی

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401، صفحه 109-124

https://doi.org/10.22108/mph.2022.132396.1381

چکیده

مکمّلیت یکی از اجزای اساسی تعبیر موسوم به کپنهاگی مکانیک کوانتومی است که نیلز بور برای نخستین بار در کنفرانس کومو و سپس در کنفرانس پنجم سولوی در 1927 ارائه داد و متن آن نیز در مقاله‌ای با عنوان اصل موضوع ... بیشتر

بررسی انتقادی تقسیم عوالم و موجودات به جسمانی و مجرد

محمد دانش نهاد؛ محمدحسن وکیلی

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401، صفحه 125-139

https://doi.org/10.22108/mph.2022.132515.1388

چکیده

تقسیم عوالم هستی و موجودات به مجرد و مادی از تقسیمات موردقبول فلاسفۀ اسلامی است؛ درحالی‌که اشکال‌های فلسفی مهمی بر آن وارد است؛ به‌گونه‌ای‌ که این اشکالات به ابداع نظریه‌ای نوین منجر می‌شود. این ... بیشتر

بررسی دلالت فرمول‌های امر مطلق و نسبت میان آنها در اندیشۀ اخلاقی کانت

آرش باقری محمدابادی؛ مصطفی زالی

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401، صفحه 125-141

https://doi.org/10.22108/mph.2022.132940.1399

چکیده

امر مطلق بیان هنجاری فلسفۀ اخلاق کانت و مساوی اصل عالی اخلاق برای موجودات غیرمقدس است. کانت در کتاب بنیادگذاری برای مابعدالطبیعۀ اخلاق، چند فرمول را به‌عنوان فرمول‌های امر مطلق معرفی می‌کند. مفسران ... بیشتر

کارکرد ترتیب مؤلفه‌ها‌ی تحلیل حکم ذوقی در زیباشناسی کانت

ارسلان آقاخانی؛ محمدرضا حسینی بهشتی؛ شمس الملوک مصطفوی

دوره 14، شماره 33 ، فروردین 1401، صفحه 157-172

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133662.1418

چکیده

کانت در بخش «تحلیل قوۀ حکم زیباشناختی»، در نقد قوۀ حکم، به تحلیل عملکردهای منطقی حکم ذوقی می‌پردازد. در میان مؤلفه‌های چهارگانۀ حکم، مؤلفۀ کمّیت به اعتبار کلی آن نظر دارد. به‌طورکلی، کانت در بحث ... بیشتر کانت در بخش «تحلیل قوۀ حکم زیباشناختی»، در نقد قوۀ حکم، به تحلیل عملکردهای منطقی حکم ذوقی می‌پردازد. در میان مؤلفه‌های چهارگانۀ حکم، مؤلفۀ کمّیت به اعتبار کلی آن نظر دارد. به‌طورکلی، کانت در بحث دربارۀ حکم ذوقی ازحیث کمّیت، در صدد است اثبات کند حکم ذوقی از کلیتی بهره‌مند است که این کلیت، با ابتنای به اصل پیشینیِ آن، سبب اعتبارش نزد همگان می‌شود و دراین‌راستا، وی احکامی را با عنوان «تأملی» معرفی کرده و آنها را از احکام اندراجیِ مطرح در دو نقد پیشین متمایز می‌کند. کانت احکام تأملی را به‌مثابۀ احکام کلی تبیین می‌کند و مدعی است آنها نیز مانند احکام اندراجی دارای اصلی پیشینی هستند؛ اما او کلیت حکم تأملی را نه با ارجاع به خصوصیات تعیّنی ابژه، بلکه با ارجاع به قابلیت درمیان‌گذاشتن حالت ضمیرِ سوژه، تصدیق می‌کند. کانت به‌منظور تبیین کلیت چنین احکامی، تمهیدی متفاوت را نسبت به روش تبیین احکام اندراجی، در نظر می‌گیرد. وی در چهارچوب تبیین عملکردهای منطقی این احکام، تحلیل مؤلفۀ کیفیِ حکم را بر تحلیل مؤلفۀ کمّی آن مقدم داشته و تبیین بی‌علقه‌بودن حکم ذوقی را مبنایی برای امکان کلیت (اعتبار عمومی) آن قرار می‌دهد. پژوهش پیش‌رو در نظر دارد تا کارآمدی چنین تمهیدی را بررسی کند و اهمیتش را در تحلیل حکم زیباشناختی از منظری جدید کاوش کند.

انسان‌شناسی در اندیشه کانت

مرتضی روحانی راوری؛ سید حمید طالب زاده

دوره 3، شماره 11 ، اسفند 1390، ، صفحه 73-88

چکیده

انسان‌شناسی وجه جامع اندیشه کانت است و می‌توان آن را حاصل اندیشه انتقادی و جزء وجوه عملی اندیشه وی به حساب آورد. کانت در انسان‌شناسی سعی در تبیین طبیعت انسان از نگاهی پراگماتیک – نه ذات گرایانه-دارد. ... بیشتر

خاستگاه ارزش‌ها از نگاه نیچه

حسن فتح زاده؛ رضا سهرابی

دوره 8، شماره 22 ، مهر 1395، ، صفحه 61-78

https://doi.org/10.22108/mph.2016.21460

چکیده

نیچه، وجوهی دوگانه برای خاستگاه ارزش‌ها در نظر می‌گیرد. از یک طرف، وی به‌نوعی وفاداری خویش را به نمایان‌ترین رویۀ اندیشۀ غرب، یعنی این اندیشه که جهان را به مثابۀ یک کل در نظر می‌گیرد، نشان داده و بدین ... بیشتر نیچه، وجوهی دوگانه برای خاستگاه ارزش‌ها در نظر می‌گیرد. از یک طرف، وی به‌نوعی وفاداری خویش را به نمایان‌ترین رویۀ اندیشۀ غرب، یعنی این اندیشه که جهان را به مثابۀ یک کل در نظر می‌گیرد، نشان داده و بدین ترتیب، جهان را به‌مثابۀ نیروهای کنشی و واکنشی در نظر گرفته است که زندگی را به وجود می‌آورند. زندگی از نگاه وی، زندگی نوعی بایستن را درون خود دارد که ما را ناگزیر از به‌کاربردن ارزش‌ها می‌کند و آنگاه که ما ارزش‌ها را پاس می‌داریم، زندگی از رهگذر کنش ما ارزشمند می‌شود. این نگاه به ساحت ارزش و ارزش‌گذاری درواقع نگاهی پیشاسوبژکتیو به خاستگاه ارزش‌ها است و اجازه نمی‌دهد زندگی را با چیزی ورای آن ارزیابی کنیم. از طرف دیگر، وی با پرداختن به اخلاق فروتباری و والاتباری در فلسفۀ خویش و اشاره به اینکه والاتباران بانیان ارزش و ارزش‌گذاری بوده‌اند، خاستگاه دیگری برای ارزش‌ها قائل می‌شود. این تعارض، فلسفۀ نیچه را با چالشی روبه‌رو می‌کند که هر خوانش دقیق و منسجمی ناگزیر از حل آن است. در این مقاله ضمن تحلیل ارزش‌های والاتباری و فروتباری، تلاش شده است که این تعارض برطرف شود و خوانشی منسجم و یک‌دست از خاستگاه ارزش‌ها در فلسفۀ نیچه ارائه شود. واژگان کلیدی: نیچه، ارزش، زندگی، اخلاق والاتباری، اخلاق فروتباری، خواست قدرت

تقسیم فلسفه معاصر به تحلیلی و قاره‌ای

عبدالزراق حسامی فر

دوره 5، شماره 15 ، شهریور 1392، ، صفحه 63-76

چکیده

اوایل قرن بیستم در زمانی که دیگر گرایش‌های فلسفی رو به رشد بودند، دو جریان فلسفی مهم پدید آمد و به سرعت بر فضای فکری حاکم شد: فلسفه تحلیلی و فلسفه قاره‌ای. برجستگی این دو سنت سبب شده است که فلسفه معاصر ... بیشتر

مابعدالطبیعه و تعریف ارسطویی «انسان حیوان ناطق است» در اندیشۀ هایدگر

سید مسعود زمانی

دوره 12، شماره 29 ، فروردین 1399، ، صفحه 113-130

https://doi.org/10.22108/mph.2020.123331.1223

چکیده

تعریض هایدگر به تعریف ارسطویی «انسان حیوان ناطق است» (ζώον λόγον έχον/زُوون لِگون اِشون) فصلی مفصل و همواره گشوده در اندیشۀ اوست. به‌خصوص ترجمه، و به‌زعمِ او تفسیر لاتینی ... بیشتر تعریض هایدگر به تعریف ارسطویی «انسان حیوان ناطق است» (ζώον λόγον έχον/زُوون لِگون اِشون) فصلی مفصل و همواره گشوده در اندیشۀ اوست. به‌خصوص ترجمه، و به‌زعمِ او تفسیر لاتینی آن animal rationale (حیوان عاقل) بارها در آثار هایدگر پس از 1935 در خدمت نقادی‌های همه‌جانبه‌اش بر مابعدالطبیعۀ غربی مشاهده می‌شود. حیوان عاقلْ فهمی از انسان را بازمی‌گوید که در بُن مابعدالطبیعه و بر پی‌اش در بنیان تاریخ فکر و فرهنگ مغرب‌زمین هست. نوشتۀ حاضر بر آن است که موضوعیت و اهمیت این تعریف را در اندیشۀ هایدگر نشان بدهد. مباحث مربوط به تعریف ارسطویی به‌طورِ کلی در دو جهت اصلی بسط داده می‌شود: نخست، پرسش از انسان، ولی به‌اعتبارِ آنکه درحقیقت مضمون و محتوای پرسش از وجود است؛ دوم، مسئلۀ زبان؛ اما تأکید پژوهش حاضر بر مسائل مربوط به زبان است. نخست «مقدمه»، موضوعیت پرسش از انسان و نیز تعلقش به پرسش از وجود را نشان می‌دهد. پس از آن، بخش اول براساسِ درس‌گفتار مفاهیم اصلی مابعدالطبیعه حدود تقریبی نظام مسائل زبانی برآمده از این تعریف را معلوم می‌کند. هایدگر مبنایش را برای طرح آنها بر λόγος (لوگوس) به‌معنای نطق یا سخن می‌گذارد که آن را هم از همین تعریف ارسطو برگرفته است. سرانجام، بخش دوم همان مسائل را در وجود و زماننشان می‌دهد.

ماهیت پارادایم و ابعاد کل‌گرایانه آن

رضا صادقی

دوره 11، شماره 27 ، فروردین 1398، ، صفحه 129-156

https://doi.org/10.22108/mph.2017.92816

چکیده

پارادایم مفهوم محوری فلسفه علم تامس کوهن است که در چارچوبی کل‌گرایانه تعریف شده است. کوهن با تمسک به این مفهوم پرسشهای تحلیلی تجربه‌گرایان پیش از خود را منحل کرد و با طرح پرسشهایی تاریخی و جامعه‌شناختی، ... بیشتر

سازگاری اصلهای اخلاقی با موقعیت‌وابستگی

سیدعلی اصغری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 مهر 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133443.1412

چکیده

من در این مقاله، اولاً، یک مبنای متافیزیکی جزئی‌گرایانه را بیان می‌کنم و بر وجاهت آن تأکید می‌کنم: مناسبت اخلاقی توصیفهای عمل، بر اساس موقعیتْ قابل‌تغییر است؛ امتیاز مثبت و امتیاز منفی توصیفهای عمل، ... بیشتر من در این مقاله، اولاً، یک مبنای متافیزیکی جزئی‌گرایانه را بیان می‌کنم و بر وجاهت آن تأکید می‌کنم: مناسبت اخلاقی توصیفهای عمل، بر اساس موقعیتْ قابل‌تغییر است؛ امتیاز مثبت و امتیاز منفی توصیفهای عمل، در موقعیتهای مختلف می‌تواند تغییر کند. اما، ثانیاً، در مخالفت با جزئی‌گرا، تبیین می‌کنم که اصلهای اخلاقی دست‌کم از دو جهتْ قابلیت سازگاری با موقعیت‌وابستگیِ مناسبت اخلاقی توصیفهای عمل را دارند. الف) اصلهای اخلاقی در جریان اِعمالْ سیال هستند، چون اساساً اصلهای عملی، عمل را (کاملاً) مشخص نمی‌کنند. ما در هر موقعیت جزئی باید تشخیص دهیم که کدام فردـ‌عمل را انجام دهیم و یا کدام طریق خودداری از یک عمل را اِعمال کنیم. اِعمال اصلهای اخلاقی، نیازمند حساسیت به موقعیت است. ب) اصلهای اخلاقیْ لغوپذیر هستند. لغوپذیری اصلهای عملی، که اصلهای اخلاقی از آن جمله‌اند، به این معنی است که می‌توانیم جلوی عمل به آنها را در یک موقعیت جزئی بگیریم. اصلهای اخلاقی به‌مثابه‌ی عزمهای مدید، اگر ما نتوانیم در یک موقعیت جزئی به آنها عمل کنیم کنار گذاشته نمی‌شوند و یا باطل نمی‌شوند. مسدود کردن اصلهای اخلاقی دست‌کم در دو صورت قابل قبول است. یکی، در صورتی که شامل برخی موقعیتها نشوند. دوم، در صورتی که اِعمال یک اصل اخلاقی در تعارض باشد با اِعمال اصل یا اصلهای اخلاقی دیگر.

مشاهده مقاله

آنِ نامتناهی: روایتی متفاوت از متافیزیک ارسطویی بر اساس مؤلفه‌های عاطفی برسازنده آن

سیده زهرا مبلّغ

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 مهر 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133923.1423

چکیده

. این مقاله با پرسش از معنای عبارتی مبهم در متافیزیک ارسطو درباره نسبت میان اسطوره و متافیزیک به پرسش مهمتری درباره نسبت میان عواطف و متافیزیک منتقل میشود. جریان فلسفی احیای عواطف در چند دهه اخیر، گرچه ... بیشتر

مشاهده مقاله

مواجهه انتقادی شناخت گرایان با نظریه ناشناخت گرایی هیر با تأکید بر مفاهیم قوی اخلاقی

حسن رهبر؛ حمید اسکندری؛ کاظم موسی خانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 آبان 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133813.1422

چکیده

پرسش از امکان ارزش صدق و کذب در باب گزاره های اخلاقی، مبتنی بر نوع پاسخ به آن، بحث شناخت گرایی و ناشناخت گرایی را درفلسفه اخلاق بنا می نهد. ریچارد مروین هیر به عنوان یکی از طرفداران ناشناخت گرایی، با طرح ... بیشتر

مشاهده مقاله

آیا ملاصدرا از بعد چهارم عدول کرده است؟

مهدی اسدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 آبان 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133241.1408

چکیده

بعد چهارم رایج – یعنی این‌که هر کدام از زمان‌ها و امور زمانی گذشته و آینده ثابت در جای خود قراردارند – امروزه در جهان اسلام توسط بسیاری معمولاً به ملاصدرا نسبت داده می‌شود و در آثار او ریشه‌یابی ... بیشتر

مشاهده مقاله

مفهوم و نقش زمان در فلسفه ارنست بلوخ

سیدحسین هاشمی؛ علی اصغر مصلح

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 آذر 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2022.131715.1366

چکیده

مقوله‌ی زمان یکی از بنیاد‌ی‌ترین مفاهیم فلسفی برای هر نظام اندیشگانی است و نحوه‌ی شرح و تبیین آن، یکی از شاکله‌ها‌ی آن نظام را صورتبندی می‌کند. فلسفه‌ی بلوخ شکلی خاص و بدیع از متافیزیک است که مصالح ... بیشتر مقوله‌ی زمان یکی از بنیاد‌ی‌ترین مفاهیم فلسفی برای هر نظام اندیشگانی است و نحوه‌ی شرح و تبیین آن، یکی از شاکله‌ها‌ی آن نظام را صورتبندی می‌کند. فلسفه‌ی بلوخ شکلی خاص و بدیع از متافیزیک است که مصالح ‌آن از منابع گوناگون فراهم آمده و ‌در روشی «درهم‌آمیزانه» در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. بدون شناخت مفهوم و نقش مقوله‌ی زمان در فلسفه‌ی آرمان‌اندیشانه‌ی بلوخ، فهم نظام فکری او ناممکن است و از آنجا که او از معناها و نقش‌های مختلف زمان بهره می‌گیرد، باید برای فهم معنای این مقوله در اندیشه‌اش، به انواع توصیف‌های تاریخی که از این مقوله شده است، توجه کرد. این نوشتار نشان می‌دهد که مقوله‌ی زمان در فلسفه‌ی بلوخ، فقط شکلی از ترتیب خطی و ساده‌ی سه مؤلفه‌ی گذشته/حال/آینده نیست که برآمده از وقوع زنجیره‌ی حوادث باشد. این سه ‌مؤلفه به‌گونه‌ی هم‌زمان حضور دارند و «سپهر واقعیت» را به یک واحد یکپارچه، اما، گشوده تبدیل می‌کنند که در روندی دیالکتیکی و غیرقطعی صیرورت دارد. این متافیزیک پویشی، مجموعه‌ی از روندهای کیهانی و تاریخی را رقم می‌زند که وابسته به تابع زمانی «نه-هنوز» هستند و یک «آرمانجای آیندگانی» را خواهند آفرید که عاری از زمان است. الزامات توصیفی و تبیینی این نوع «آرمانجای»- که بر فلسفه‌ی زمان بلوخ تحمیل می‌شود- در کنار روش‌شناسی درهم‌آمیزانه‌ی او، نظریه‌ی زمان‌اش را دچار ناسازگاری‌های درونی و عدم پایبندی به مبانی ماتریالیستی نظام فکری‌اش می‌کند که نمی‌تواند جنبه‌ی مثبت برای یک طرحواره‌ی متافیزیکی/هستی‌شناختی باشد.

مشاهده مقاله

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان