متافیزیک

شناسنامه

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2022.27356

چکیده

بیشتر

مفهوم و نقش زمان در فلسفه ارنست بلوخ

سیدحسین هاشمی؛ علی اصغر مصلح

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401، صفحه 1-21

https://doi.org/10.22108/mph.2022.131715.1366

چکیده

مقولۀ زمان یکی از بنیاد‌ی‌ترین مفاهیم فلسفی برای هر نظام اندیشگانی است و نحوۀ شرح و تبیین آن، یکی از شاکله‌ها‌ی آن نظام را صورت‌بندی می‌کند. فلسفۀ بلوخ شکلی خاص و بدیع از متافیزیک است که مصالح ‌آن ... بیشتر مقولۀ زمان یکی از بنیاد‌ی‌ترین مفاهیم فلسفی برای هر نظام اندیشگانی است و نحوۀ شرح و تبیین آن، یکی از شاکله‌ها‌ی آن نظام را صورت‌بندی می‌کند. فلسفۀ بلوخ شکلی خاص و بدیع از متافیزیک است که مصالح ‌آن از منابع گوناگون فراهم آمده و ‌در روشی «درهم‌آمیزانه» در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. بدون شناخت مفهوم و نقش مقولۀ زمان در فلسفۀ آرمان‌اندیشانۀ بلوخ، فهم نظام فکری او ناممکن است و ازآنجاکه او از معناها و نقش‌های مختلف زمان بهره می‌گیرد، باید برای فهم معنای این مقوله در اندیشه‌اش، به انواع توصیف‌های تاریخی‌ای توجه کرد که از این مقوله شده است. این نوشتار نشان می‌دهد مقولۀ زمان در فلسفۀ بلوخ، فقط شکلی از ترتیب خطی و سادۀ سه مؤلفۀ گذشته/حال/آینده نیست که برآمده از وقوع زنجیرۀ حوادث باشد. این سه ‌مؤلفه به‌گونه‌ای هم‌زمان حضور دارند و «سپهر واقعیت» را به یک واحد یکپارچه، اما گشوده، تبدیل می‌کنند که در روندی دیالکتیکی و غیرقطعی صیرورت دارد. این متافیزیک پویشی، مجموعه‌ای از روندهای کیهانی و تاریخی را رقم می‌زند که به تابع زمانی «نه-هنوز» وابسته هستند و یک «آرمان‌جای آیندگانی» را خواهند آفرید که عاری از زمان است. الزامات توصیفی و تبیینی این نوع «آرمان‌جای» که بر فلسفۀ زمان بلوخ تحمیل می‌شود، در کنار روش‌شناسی درهم‌آمیزانۀ او، نظریۀ زمانش را دچار ناسازگاری‌های درونی و عدم‌پایبندی به مبانی ماتریالیستی نظام فکری‌اش می‌کند که نمی‌تواند جنبۀ مثبت برای یک طرح‌وارۀ متافیزیکی/هستی‌شناختی باشد.

آیا ملاصدرا از بعد چهارم عدول کرده است؟

مهدی اسدی

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401، صفحه 23-37

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133241.1408

چکیده

امروزه در جهان اسلام، بسیاری معمولاً بعد چهارم رایج را، یعنی این‌که هرکدام از زمان‌ها و امور زمانی گذشته و آینده ثابت در جای خود قرار دارند، به ملاصدرا نسبت می‌دهند و در آثار او ریشه‌یابی می‌کنند؛ ... بیشتر

سازگاری اصل‌های اخلاقی با موقعیت‌وابستگی

سیدعلی اصغری

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401، صفحه 39-55

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133443.1412

چکیده

در این مقاله نخست یک مبنای متافیزیکی جزئی‌گرایانه بیان می‌شود و بر وجاهت آن تأکید می‌شود: مناسبت اخلاقی توصیف‌های عمل، براساس موقعیتْ ‌تغییرپذیر است؛ امتیاز مثبت و امتیاز منفی توصیف‌های عمل، در ... بیشتر در این مقاله نخست یک مبنای متافیزیکی جزئی‌گرایانه بیان می‌شود و بر وجاهت آن تأکید می‌شود: مناسبت اخلاقی توصیف‌های عمل، براساس موقعیتْ ‌تغییرپذیر است؛ امتیاز مثبت و امتیاز منفی توصیف‌های عمل، در موقعیت‌های مختلف می‌تواند تغییر کند؛ دوم اینکه در مخالفت با جزئی‌گرا تبیین می‌شود که اصل‌های اخلاقی دست‌کم از دو نظر قابلیت سازگاری با موقعیت‌وابستگیِ مناسبت اخلاقی توصیف‌های عمل را دارند: الف) اصل‌های اخلاقی در جریان اِعمال، سیال هستند؛ چون اساساً اصل‌های عملی، عمل را (کاملاً) مشخص نمی‌کنند. ما در هر موقعیت جزئی باید تشخیص دهیم که کدام فردـ‌عمل را انجام دهیم یا کدام طریق خودداری از یک عمل را اِعمال کنیم. اِعمال اصل‌های اخلاقی، نیازمند حساسیت به موقعیت است؛ ب) اصل‌های اخلاقی، لغوپذیر هستند. لغوپذیری اصل‌های عملی که اصل‌های اخلاقی ازآن‌جمله‌اند، به‌این‌معنی است که می‌توانیم جلو عمل به آنها را در یک موقعیت جزئی بگیریم. اصل‌های اخلاقی به‌مثابۀ عزم‌های مدید، اگر ما نتوانیم در یک موقعیت جزئی به آنها عمل کنیم کنار گذاشته نمی‌شوند یا باطل نمی‌شوند. مسدودکردن اصل‌های اخلاقی دست‌کم در دو صورت پذیرفتنی است. یکی درصورتی‌که شامل برخی موقعیت‌ها نشوند؛ دوم درصورتی‌که اِعمال یک اصل اخلاقی با اِعمال اصل یا اصل‌های اخلاقی دیگر در تعارض باشد.

برهان فرا- استقرای بدبینانه و واقع‌گرایی علمی: رویکردهای ارجاعی

میرسعید موسوی کریمی

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401، صفحه 57-84

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133452.1413

چکیده

واقع‌گرایان علمی با برهان «معجزه نیست» (NM) استدلال می‌ورزند که موفقیت علوم در پیش‌بینی و توضیح بسیار مشکل، و حتی غیرممکن می‌بود، چنانچه نظریه‌های علمی صادق نبودند و هستومندهای (مشاهده‌ناپذیر) ... بیشتر واقع‌گرایان علمی با برهان «معجزه نیست» (NM) استدلال می‌ورزند که موفقیت علوم در پیش‌بینی و توضیح بسیار مشکل، و حتی غیرممکن می‌بود، چنانچه نظریه‌های علمی صادق نبودند و هستومندهای (مشاهده‌ناپذیر) پیشنهادی آنها وجود نداشتند. درمقابل، لائودن با برهان «فرا-استقرای بدبینانه» (PMI) و با ارائۀ فهرستی از نظریه‌های موفق و درعین‌حال کاذبِ گذشته، ادعا می‌کند موفقیت یک نظریه در توضیح و پیش‌بینی ملازم با صدق آن نیست. در پاسخ، مبتنی بر رویکرد ارجاعی، واقع‌گرایان تلاش کرده‌اند نشان دهند ترم‌های نظریه‌های موفقِ گذشته به مصداق‌های خود ارجاع می‌دادند و هستومندهایی که پیش نهاده بودند، به‌نوعی در عالم وجود دارند. به‌علاوه، این ترم‌های ارجاعی و مصادیق موردنظر آنها به‌نوعی در نظریه‌های متوالی بعدی نیز حفظ شده‌اند. در این مقاله، پس از توضیح NM و PMI، با بررسی و نقد مهم‌ترین استدلال‌های واقع‌گرایان در رد PMI که همگی ذیل رویکرد ارجاعی قرار دارند، نشان داده می‌شود که هیچ‌کدام از این استدلال‌ها‌ توان رد برهان PMI به‌شکلی فیصله‌بخش را ندارند. بااین‌حال، در پایان مقاله اشاره خواهد شد که مزیت رویکرد ارجاعی این است که به واقع‌گرایان اجازه می‌د‌هد حتی با فرض ناتوانی در رد برهان PMI، از خوانش متواضعانه‌تری از واقع‌گرایی، موسوم به «واقع‌گرایی وجودی» دفاع کنند.

مواجهۀ انتقادی شناخت‌گرایان با نظریۀ ناشناخت‌گرایی هیر با تأکید بر مفاهیم قوی اخلاقی

حسن رهبر؛ حمید اسکندری؛ کاظم موسی خانی

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401، صفحه 85-98

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133813.1422

چکیده

پرسش از امکان ارزش صدق‌وکذب در گزاره‌های اخلاقی، مبتنی بر نوع پاسخ به آن، بحث شناخت‌گرایی و ناشناخت‌گرایی را در فلسفۀ اخلاق بنا می‌نهد. ریچارد مروین هیر، به‌عنوان یکی از طرفداران ناشناخت‌گرایی، ... بیشتر

نسبت شورمندی در فلسفۀ کی‌یرکگور و زندگی انسان در عصر ترابشریت و هوش مصنوعی

یاشار کریمی؛ محمدرضا شریف زاده؛ مهرداد رایانی مخصوص

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401، صفحه 99-114

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133500.1414

چکیده

یکی از بزرگ‌ترین مسائل و چالش‌های وجودی بشر از زمان ظهور و پیشرفت فنّاوری «انسان‌بودن» است. منظور از «انسان‌بودن» (در این پژوهش) درمقابل ماشین‌ها، وجود (اگزیستانس) همراه با شورمندی است؛ ... بیشتر

متافیزیک نور در اندیشۀ قدیس بوناونتورا

بهمن زاهدی؛ قربان علمی؛ بخشعلی قنبری؛ محمود شیخ

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401، صفحه 115-133

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133563.1415

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی جایگاه متافیزیک نور در اندیشۀ قدیس بوناونتورا است. بوناونتورا یکی از فیلسوفان عارف قرن سیزدهم میلادی است که تأثیرات زیادی بر اندیشمندان بعد از خود داشته است. چگونگی دست‌یابی بشر ... بیشتر هدف این پژوهش، بررسی جایگاه متافیزیک نور در اندیشۀ قدیس بوناونتورا است. بوناونتورا یکی از فیلسوفان عارف قرن سیزدهم میلادی است که تأثیرات زیادی بر اندیشمندان بعد از خود داشته است. چگونگی دست‌یابی بشر به حقایق ثابت و مشترک، مسئله‌ای اساسی است که قدیس بوناونتورا در مباحث معرفت‌شناسی با آن مواجه بوده است. وی در تبیین این مسئله از نظریۀ نور کمک می‌گیرد. در این نوشتار، ضمن طرح دیدگاه‌ها و رویکردهای مختلف دربارۀ نظریۀ نور بوناونتورا، تلاش شده است تا مباحث مرتبط با متافیزیک نور بررسی شود. نتایج نشان می‌دهد قدیس بوناونتورا از نور به‌عنوان تشابه‌هایی برای ارتباط با خدا و بهره‌مندی‌اش در حیات استفاده می‌کند؛ دیدگاهی خدامحورانه که می‌کوشد جست‌وجوی فلسفی حقیقت را با حقیقت غایی وحی مسیحی تطبیق دهد. با وجود تأثیرپذیری او از اندیشۀ ارسطو درقالب فیزیک نور، در ترکیب کلی اندیشۀ وی بهره‌گیری از اندیشه‌های نوافلاطونی و آگوستینی و متافیزیک نور مشهود است. «لوکس» و «لومن» اصطلاح‌هایی هستند که بوناونتورا برای تبیین متافیزیک نور از آنها استفاده می‌کند. در اندیشۀ متافیزیک وی نور به‌مثابۀ اصیل‌ترین صورت است که همۀ صور دیگر به آن وابسته است و هرآنچه هست، ازطریق صورت اساسی و اولیۀ نور شکل می‌گیرد.

خاستگاه و مبانی فلسفی ترااِنسان‌

خدیجه قربانی سی سخت؛ محمدحسن کریمی؛ بابک شمشیری؛ فرهاد خرمایی

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401، صفحه 135-150

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133385.1416

چکیده

نیاز علوم به فلسفه و بهره‌گیری آنها از فلسفه، امری است که همواره بسیاری از صاحب‌نظران به آن تأکید داشته‌اند. در چند دهۀ اخیر و با رشد فزایندۀ فناوری‌‌های نوین، تبیین رابطه این فناوری‌ها و فلسفه، هم‌چنین ... بیشتر نیاز علوم به فلسفه و بهره‌گیری آنها از فلسفه، امری است که همواره بسیاری از صاحب‌نظران به آن تأکید داشته‌اند. در چند دهۀ اخیر و با رشد فزایندۀ فناوری‌‌های نوین، تبیین رابطه این فناوری‌ها و فلسفه، هم‌چنین جایگاه فلسفه در هویت‌بخشی به این فناوری‌ها و کاربرد فلسفه برای آنها به امری ضروری مبدل شده است. ترااِنسان‌گرایی یک جنبش فناورانه وآینده‌گرا است که صاحب‌نظران آن، ایده‌‌های خود را از منظر فلسفی وارث و احیاگر آرمان‌های عصر روشنگری می‌دانند. هدف پژوهش حاضر، فهم و واکاوی خاستگاه تاریخی‌ـ‌فلسفی ترااِنسان‌گرایی و تلاش درجهت تبیین مبانی فلسفی این تفکر است. کمال‌گرایی یک ایدۀ اخلاقی‌ـ‌فلسفی است که می‌توان آن را اساسی‌ترین مفهوم الهام‌بخش ترااِنسان‌گرایان در شکل‌دهی به ایدۀ‌ اولیه ترااِنسان دانست. اومانیسم و روشنگری دو جریان فلسفی اثرگذار بر اندیشه‌های ترااِنسانی بوده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد هرچند ذات فناورانۀ این جنبش باعث تحول ایده‌های ترااِنسانی و فرارفتن آنها از این خاستگاه‌‌های فلسفی می‌شود، اما با لحاظ‌کردن این سه خاستگاه فلسفی با عنصر فناوری می‌توان مبانی فلسفی ترااِنسان را ذیل هستی‌شناسی اومانیستی، معرفت‌‌شناسی پراگماتیستی و ارزش‌شناسی فناورانه گنجاند.

بررسی هستی‌شناسی اخلاق از منظر شیخ اشراق

حسین احمدی

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401، صفحه 151-163

https://doi.org/10.22108/mph.2022.132977.1401

چکیده

مهم‌ترین بحث فلسفۀ اخلاق، هستی‌شناسی اخلاق و مهم‌ترین بحث هستی‌شناسی اخلاق، واقع‌گرایی و غیرواقع‌گرایی اخلاقی است. واقع‌گرایی اخلاقی به نظریه‏ای اطلاق می‏شود که برای مفاهیم و گزاره‌های اخلاقی ... بیشتر مهم‌ترین بحث فلسفۀ اخلاق، هستی‌شناسی اخلاق و مهم‌ترین بحث هستی‌شناسی اخلاق، واقع‌گرایی و غیرواقع‌گرایی اخلاقی است. واقع‌گرایی اخلاقی به نظریه‏ای اطلاق می‏شود که برای مفاهیم و گزاره‌های اخلاقی صرف‌نظر از دستور و توصیه، احساس و سلیقه و توافق و قرارداد، به واقعیتِ خارجی قائل باشد یا آن‏ مفاهیم و گزاره‌ها را بر واقعیت خارجی مبتنی کند؛ اما غیرواقع‌گرایی، برای معانی اخلاقی، واقعیتی غیر از دستور و توصیه یا احساس و سلیقه یا توافق و قرارداد قائل نیست. این پژوهش با روش عقلی به تحلیل دیدگاه‌های فلسفۀ اخلاقی شیخ اشراق پرداخته است. اعتباری‌دانستن وجود در دیدگاه وی، موهم غیرواقع‌گرابودن او در فلسفۀ اخلاق شده است؛ اما افزون‌بر مردودبودن دلیلی که وی برای اعتباری‌دانستن مفاهیم فلسفی ارائه می‌کند، می‌توان تفسیری از وی ارائه داد که مفاهیم اخلاقی را واقعی می‌داند. دراین‌صورت، دیدگاه او در زمرۀ واقع‌گرایی اخلاقی قرار می‌گیرد؛ به‌این‌بیان که منظور از مفاهیم اخلاقی، مفاهیمی از سنخ نور است که واقعی محسوب می‌شوند. این پژوهش ازطریق واقع‌نمایی مفاهیم اخلاقی، زیبایی‌شناسی، غایت‌گرایی، معرفی راه شناخت و تبیین نحوۀ ایجاد فضایل اخلاقی، رویکرد واقع‌گرایانۀ شیخ اشراق را تبیین کرده است.

آنِ نامتناهی: روایتی متفاوت از متافیزیک ارسطو با تأکید بر مؤلفه‌های عاطفی برسازندۀ آن

سیده زهرا مبلّغ

دوره 14، شماره 34 ، مهر 1401، صفحه 165-187

https://doi.org/10.22108/mph.2022.133923.1423

چکیده

چکیده این مقاله با پرسش از معنای عبارتی مبهم در متافیزیک ارسطو دربارۀ نسبت میان اسطوره و متافیزیک به پرسش مهم‌تری دربارۀ نسبت میان عواطف و متافیزیک می‌رسد. جریان فلسفی احیای عواطف در چند دهۀ اخیر، گرچه ... بیشتر

انسان‌شناسی در اندیشه کانت

مرتضی روحانی راوری؛ سید حمید طالب زاده

دوره 3، شماره 11 ، اسفند 1390، ، صفحه 73-88

چکیده

انسان‌شناسی وجه جامع اندیشه کانت است و می‌توان آن را حاصل اندیشه انتقادی و جزء وجوه عملی اندیشه وی به حساب آورد. کانت در انسان‌شناسی سعی در تبیین طبیعت انسان از نگاهی پراگماتیک – نه ذات گرایانه-دارد. ... بیشتر

خاستگاه ارزش‌ها از نگاه نیچه

حسن فتح زاده؛ رضا سهرابی

دوره 8، شماره 22 ، مهر 1395، ، صفحه 61-78

https://doi.org/10.22108/mph.2016.21460

چکیده

نیچه، وجوهی دوگانه برای خاستگاه ارزش‌ها در نظر می‌گیرد. از یک طرف، وی به‌نوعی وفاداری خویش را به نمایان‌ترین رویۀ اندیشۀ غرب، یعنی این اندیشه که جهان را به مثابۀ یک کل در نظر می‌گیرد، نشان داده و بدین ... بیشتر نیچه، وجوهی دوگانه برای خاستگاه ارزش‌ها در نظر می‌گیرد. از یک طرف، وی به‌نوعی وفاداری خویش را به نمایان‌ترین رویۀ اندیشۀ غرب، یعنی این اندیشه که جهان را به مثابۀ یک کل در نظر می‌گیرد، نشان داده و بدین ترتیب، جهان را به‌مثابۀ نیروهای کنشی و واکنشی در نظر گرفته است که زندگی را به وجود می‌آورند. زندگی از نگاه وی، زندگی نوعی بایستن را درون خود دارد که ما را ناگزیر از به‌کاربردن ارزش‌ها می‌کند و آنگاه که ما ارزش‌ها را پاس می‌داریم، زندگی از رهگذر کنش ما ارزشمند می‌شود. این نگاه به ساحت ارزش و ارزش‌گذاری درواقع نگاهی پیشاسوبژکتیو به خاستگاه ارزش‌ها است و اجازه نمی‌دهد زندگی را با چیزی ورای آن ارزیابی کنیم. از طرف دیگر، وی با پرداختن به اخلاق فروتباری و والاتباری در فلسفۀ خویش و اشاره به اینکه والاتباران بانیان ارزش و ارزش‌گذاری بوده‌اند، خاستگاه دیگری برای ارزش‌ها قائل می‌شود. این تعارض، فلسفۀ نیچه را با چالشی روبه‌رو می‌کند که هر خوانش دقیق و منسجمی ناگزیر از حل آن است. در این مقاله ضمن تحلیل ارزش‌های والاتباری و فروتباری، تلاش شده است که این تعارض برطرف شود و خوانشی منسجم و یک‌دست از خاستگاه ارزش‌ها در فلسفۀ نیچه ارائه شود. واژگان کلیدی: نیچه، ارزش، زندگی، اخلاق والاتباری، اخلاق فروتباری، خواست قدرت

مابعدالطبیعه و تعریف ارسطویی «انسان حیوان ناطق است» در اندیشۀ هایدگر

سید مسعود زمانی

دوره 12، شماره 29 ، فروردین 1399، ، صفحه 113-130

https://doi.org/10.22108/mph.2020.123331.1223

چکیده

تعریض هایدگر به تعریف ارسطویی «انسان حیوان ناطق است» (ζώον λόγον έχον/زُوون لِگون اِشون) فصلی مفصل و همواره گشوده در اندیشۀ اوست. به‌خصوص ترجمه، و به‌زعمِ او تفسیر لاتینی ... بیشتر تعریض هایدگر به تعریف ارسطویی «انسان حیوان ناطق است» (ζώον λόγον έχον/زُوون لِگون اِشون) فصلی مفصل و همواره گشوده در اندیشۀ اوست. به‌خصوص ترجمه، و به‌زعمِ او تفسیر لاتینی آن animal rationale (حیوان عاقل) بارها در آثار هایدگر پس از 1935 در خدمت نقادی‌های همه‌جانبه‌اش بر مابعدالطبیعۀ غربی مشاهده می‌شود. حیوان عاقلْ فهمی از انسان را بازمی‌گوید که در بُن مابعدالطبیعه و بر پی‌اش در بنیان تاریخ فکر و فرهنگ مغرب‌زمین هست. نوشتۀ حاضر بر آن است که موضوعیت و اهمیت این تعریف را در اندیشۀ هایدگر نشان بدهد. مباحث مربوط به تعریف ارسطویی به‌طورِ کلی در دو جهت اصلی بسط داده می‌شود: نخست، پرسش از انسان، ولی به‌اعتبارِ آنکه درحقیقت مضمون و محتوای پرسش از وجود است؛ دوم، مسئلۀ زبان؛ اما تأکید پژوهش حاضر بر مسائل مربوط به زبان است. نخست «مقدمه»، موضوعیت پرسش از انسان و نیز تعلقش به پرسش از وجود را نشان می‌دهد. پس از آن، بخش اول براساسِ درس‌گفتار مفاهیم اصلی مابعدالطبیعه حدود تقریبی نظام مسائل زبانی برآمده از این تعریف را معلوم می‌کند. هایدگر مبنایش را برای طرح آنها بر λόγος (لوگوس) به‌معنای نطق یا سخن می‌گذارد که آن را هم از همین تعریف ارسطو برگرفته است. سرانجام، بخش دوم همان مسائل را در وجود و زماننشان می‌دهد.

تقسیم فلسفه معاصر به تحلیلی و قاره‌ای

عبدالزراق حسامی فر

دوره 5، شماره 15 ، شهریور 1392، ، صفحه 63-76

چکیده

اوایل قرن بیستم در زمانی که دیگر گرایش‌های فلسفی رو به رشد بودند، دو جریان فلسفی مهم پدید آمد و به سرعت بر فضای فکری حاکم شد: فلسفه تحلیلی و فلسفه قاره‌ای. برجستگی این دو سنت سبب شده است که فلسفه معاصر ... بیشتر

ماهیت پارادایم و ابعاد کل‌گرایانه آن

رضا صادقی

دوره 11، شماره 27 ، فروردین 1398، ، صفحه 129-156

https://doi.org/10.22108/mph.2017.92816

چکیده

پارادایم مفهوم محوری فلسفه علم تامس کوهن است که در چارچوبی کل‌گرایانه تعریف شده است. کوهن با تمسک به این مفهوم پرسشهای تحلیلی تجربه‌گرایان پیش از خود را منحل کرد و با طرح پرسشهایی تاریخی و جامعه‌شناختی، ... بیشتر

رورتی در مقابل کانِنت آزادی بدون حقیقت: خوانش رورتی از اورول

ایمان رحیم نصیریان؛ عبدالرزاق حسامی فر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 بهمن 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2023.135595.1454

چکیده

آیا آزادی، بدون مفهوم حقیقت، معنای محصلی دارد؟ این ایده مطرح است که فریب مردم حمله به آزادی آنهاست. بدون «حقیقت» چگونه می‌توان فریب را تشخیص داد؟ پاسخ مشهور رورتی به این مسئله این است که اگرما ... بیشتر

مشاهده مقاله

نزاع میان جلال الدین دوانی و غیاث الدین دشتکی در باب تبیین جسم نزد شیخ اشراق

ابراهیم رضایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 اسفند 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2022.132983.1402

چکیده

در برهه ای از تاریخ که برخی گمان می کردند دوران فترت حکمت اسلامی است، مابین صدرالدین دشتکی و جلال الدین دوانی در مدرسه فلسفی شیراز مناظرات و مباحثات و گاه مجادلاتی شفاهی، کتبی، حضوری و گاه غیابی روی داد ... بیشتر

مشاهده مقاله

آیا جوهر ذهنی می‌تواند برخی ویژگی‌های فیزیکی را داشته باشد؟ ارزیابی مدعای جاناتان لو

محمد مهدی‌پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 اسفند 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2022.134855.1438

چکیده

مهم‌ترین اشکالی که دیدگاه دوگانه‌انگاری جوهری دکارتی را به دیدگاهی منسوخ بدل کرده مسئلۀ علیت ذهنی است؛ اگر دو جوهر ذهنی و فیزیکی هیچ ویژگی مشترکی ندارند، چگونه می‌توان ارتباط علّیِ میان این دو جوهر ... بیشتر مهم‌ترین اشکالی که دیدگاه دوگانه‌انگاری جوهری دکارتی را به دیدگاهی منسوخ بدل کرده مسئلۀ علیت ذهنی است؛ اگر دو جوهر ذهنی و فیزیکی هیچ ویژگی مشترکی ندارند، چگونه می‌توان ارتباط علّیِ میان این دو جوهر را توضیح داد. جاناتان لو، با بازنگریِ اساسی در دیدگاه دکارتی، دیدگاه دوگانه‌انگاری جوهری غیردکارتی خود را مطرح می‌کند که بر اساس آن من، به‌عنوان سوژۀ حالات ذهنی‌ام، می‌توانم برخی ویژگی‌های فیزیکیِ بدنم را «به معنای واقعی کلمه» داشته باشم. باوجوداین، به نظر من، تلاش او بی‌ثمر است؛ برای مدلل‌کردن مدعای پیش‌گفته، با توجه به تمایزی که میان امکان سلبی و ایجابی قائل می‌شوم، ابتدا استدلال می‌کنم که جاناتان لو باید بتواند امکان ایجابی طرح پیشنهادی خودش را نشان دهد. اما ازآنجاکه او این‌همانی ویژگی را، حداقل تاحدی، وابسته به جوهر دارندۀ آن می‌داند، نمی‌تواند این امکان را با توسل به مفهوم «داشتن یک ویژگی به‌شکل اشتقاقی» نشان دهد. باوجوداین، به نظر می‌رسد بتوان، با توسل به انگارۀ مکان‌مندی جوهر ذهنی و ویژگی‌های برآمده از آن، مدعای اصلی وی را تعدیل کرد و باور داشت که ذهن می‌تواند مکان‌مند باشد و، بنابراین، همچنان برخی ویژگی‌های فیزیکی را داشته باشد. در پایان نیز سعی می‌کنم به انتقادات جگوان کیم به انگارۀ مکان‌مندی جوهر ذهنی پاسخ دهم.

مشاهده مقاله

اعتماد معرفتی :ماهیت، گستره و کاربردهای آن

زهرا پاک نیا؛ زهرا خزاعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 اسفند 1401

https://doi.org/10.22108/mph.2022.134185.1426

چکیده

به رغم اهمیت اعتماد در معرفت شناسی، در باره ماهیت و مسایل آن اتفاق نظر وجود ندارد. برخی آن را نگرشی شناختی و بعضی آن را نگرشی عاطفی تلقی میکنند. تلفیق دو عنصر شناختی و عاطفی، دیدگاه دیگری است که لیندا زگزبسکی ... بیشتر

مشاهده مقاله

نقش برگسون در جنبش پدیدارشناسی بر اساس تفسیر هایدگر

حسین ملکوتی؛ بیژن عبدالکریمی؛ علی مرادخانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1402

https://doi.org/10.22108/mph.2023.135766.1457

چکیده

پدیدارشناسی یکی از مهم‌ترین جریان‌های فلسفه‌ی معاصر است که اگرچه هوسرل بنیان‌گذار آن محسوب می‌شود اما ریشه‌های شکل‌گیری‌اش را می‌توان در آثار فلاسفه‌ای همچون دکارت، کانت و برگسون یافت. هایدگر ... بیشتر پدیدارشناسی یکی از مهم‌ترین جریان‌های فلسفه‌ی معاصر است که اگرچه هوسرل بنیان‌گذار آن محسوب می‌شود اما ریشه‌های شکل‌گیری‌اش را می‌توان در آثار فلاسفه‌ای همچون دکارت، کانت و برگسون یافت. هایدگر پدیدارشناسی را از استاد خود آموخت و آن را به‌عنوان روشی برای فهم وجود به کار برد. پدیدارشناسی در هایدگر از شکل ساده‌ی هوسرلی به روشی کارآمد برای فهم حقیقت تبدیل می‌شود که بخشی از این تحول مدیون اثری است که برگسون بر تفکر هایدگر دارد. ازنظر هایدگر برگسون با طرح اهمیت آگاهی در فهم حیات آن‌گونه که هست در شکل‌گیری پدیدارشناسی هوسرل نقش دارد. ماکس شلر در ترجمه آثار برگسون به زبان آلمانی و توجه به فلسفه‌ی او نقش مهمی دارد. تلاش شلر در پرداخت به فلسفه‌ی برگسون، به اثر هوسرل تحقیق در زمان آگاهی درونی کشیده می‌شود، که بخش‌هایی از آن در آثار بعدی‌اش منتشر می‌شود. علاوه بر این برگسون از طریق تفاوت قائل شدن میان زمان معمولی با زمان واقعی یا «دیرند» و نقش دیرند در فهم حیات، راه جدیدی را برای فهم واقعیت به فلاسفه معرفی می‌کند. برای هایدگر پدیدارشناسی بدون فهم مسئله‌ی زمان و محور قرار دادن دازاین به‌عنوان موجودی زمانمند امکان‌پذیر نیست. پدیدارشناسی یکی از پیچیده‌ترین مباحث فلسفه قرن بیستم است و ساده‌ترین روش برای فهم آن توجه به ریشه‌های شکل‌گیری آن است. با توجه به اینکه در زمینه تأثیر فلسفه برگسون بر جنبش پدیدارشناسی تحقیقات کافی صورت نگرفته است در این مقاله سعی شده تا حد امکان بخشی از این نیاز پوشش داده شود.

مشاهده مقاله

شرح و ارزیابی رویکرد ضدافلاطونیِ گادامر در رابطه با میمه‌سیس

عبدالله امینی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1402

https://doi.org/10.22108/mph.2023.134837.1436

چکیده

یکی از کهن‌ترین نظریه‌ها در رابطه با سرشت هنر، نظریۀ «تقلید» (هنر به‌منزلۀ تقلید طبیعت) است. نخستین‌بار افلاطون مبانی نظری این نظریه را از حیث فلسفی مورد بحث و بررسی قرار داد. آنچه در موضع افلاطونی ... بیشتر یکی از کهن‌ترین نظریه‌ها در رابطه با سرشت هنر، نظریۀ «تقلید» (هنر به‌منزلۀ تقلید طبیعت) است. نخستین‌بار افلاطون مبانی نظری این نظریه را از حیث فلسفی مورد بحث و بررسی قرار داد. آنچه در موضع افلاطونی در خصوص ماهیت میمه‌سیس محوریت دارد، فاصلۀ وجودی میان اصل و روگرفت است. این رویکرد در تاریخ فلسفه موجب واکنش‌های متفاوتی شده است. هانس گئورگ گادامر در دورۀ معاصر، به تأسی از مبانی هرمنوتیک فلسفی خودش به ارزیابی مسألۀ میمه‌سیس و رویکرد افلاطونی پرداخته است. او برخلاف افلاطون، حیث وجودی و معرفتیِ روگرفت را در نسبت با اصل در مرتبۀ نازلی قرار نمی‌دهد، بلکه به‌باور او، خودِ روگرفت از حیث «سرشاری و فزونی در وجود» و بازنمایی «معنا» می‌تواند نقش اصل را بازی کند. بر پایۀ این نگرش، ما به‌جای اینکه روگرفت را بر اساس اصل بسنجیم، این خود روگرفت است که می‌تواند بینش ما را نسبت به اصل (یا واقعیت) و حتی خودمان هم متحول سازد. بر این اساس، اثر هنری، حتی اگر روگرفت چیزی هم باشد، باز می‌تواند موجب «بازشناسی» شود. در نوشتار حاضر ضمن شرح موضع ضدافلاطونیِ گادامر در خصوص رابطۀ اصل و روگرفت در حوزۀ هنر، با تکیه بر برخی از آثار مرتبط او، به ارزیابی نگرش او خواهیم پرداخت و نشان خواهیم داد که او علی‌رغم تأکیدش بر نقش مستقلِ روگرفت، گه‌گاهی ناخواسته به همان موضع افلاطونی بازمی‌گردد.

مشاهده مقاله

ویتگنشتاینِ کریپکی و قابلیت‌گراییِ طبیعت‌گرایانة هانا گینزبرگ

علی حسینخانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.22108/mph.2023.136009.1460

چکیده

کریپکی در تفسیر مشهور خود از ویتگنشتاین، استدلال می‌ کند که هیچ فکت یا امر واقع‌ای در مورد یک گوینده وجود ندارد که بتواند دو شرط مهم را برآورده سازد: شرط برساخت متافیزیکی معنا و شرط هنجارین بودن آن. وی ... بیشتر

مشاهده مقاله

تأملی بر مفهوم «توازن» در فلسفه سیمون وی

سید مصطفی موسوی اعظم؛ زهرا قاسم زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 خرداد 1402

https://doi.org/10.22108/mph.2022.132748.1394

چکیده

توازن یکی از ایده‌های محوری در تاریخ فکری سیمون وی است که با بررسی آن می‌توان رخنه‌ی نگرش خاص او را در تمام ابعاد زندگی‌ به نظاره نشست. سیمون وی، در خلال شرح خویش از مفهوم توازن تلاش دارد با حفظ ارزش‌های ... بیشتر

مشاهده مقاله

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان